Y DDRAIG
  • HAFAN
  • YR ADRAN
    • LANSIADAU'R DDRAIG
    • CYLCHLYTHYRAU
    • SEMINARAU
    • NOSON LLÊN A CHÂN
    • CWRS PRESWYL
  • Y CYLCHGRAWN | 2022
    • Cerddi | 2022 >
      • Hiraeth | Alŷs Medi Jones
      • Gwawr | Rhodri Lewis
      • Rhoi | Eurig Salisbury
      • Crwydro | Dylan Krieger, Celyn Harry ac Ela Edwards
      • Gofid | Dylan Krieger
      • Cawod | Celyn Harry
      • Mynydd Epynt | Fflur Davies
      • Salm 77:20 | Siân Lloyd Edwards
      • Diolch | Hywel Griffiths
    • Rhyddiaith | 2022 >
      • Tad-cu | Erin James
      • Canllaw i fyfyrwyr dros yr haf | Lowri Bebb
    • Sgyrsiau | 2022 >
      • Mererid Hopwood | Mali Sweet
      • Dyfan Lewis | Erin James
      • Gwion Hallam | Meilir Pryce Griffiths
      • Heledd Cynwal | Fflur Davies
  • PWY YW PWY | 2022
    • Pwy oedd pwy | 2021
    • Pwy oedd pwy | 2020
    • Pwy oedd pwy | 2019
    • Pwy oedd pwy | 2018
    • Pwy oedd pwy | 2017
    • Pwy oedd pwy | 2016
  • ÔL-RIFYNNAU
    • Y CYLCHGRAWN | 2021 >
      • Sgyrsiau | 2021 >
        • Angharad Tomos | Lleucu Non
        • Rhys Iorwerth | Lowri Bebb
        • Gareth Wyn Jones | Elain Gwynedd
        • Dylan Jones | Siôn Lloyd Edwards
      • Cerddi | 2021 >
        • Agoriad | Carwyn Eckley
        • Castell Caernarfon | Sabrina Fackler
        • Eira | Sabrina Fackler
        • Cerdd | Tomos Lynch
      • Rhyddiaith | 2021 >
        • 2020 | Lowri Bebb
        • Diwrnod yng Nghoed y Foel | Rob Dascalu
        • Postmon y Faenor | Liam Powell
        • Ymson 2020 | Elain Gwynedd
        • Dau ddarn o lên meicro | Sioned Bowen
    • Y CYLCHGRAWN | 2020 >
      • Sgyrsiau | 2020 >
        • Arfon Jones | Roger Stone
        • Geraint Lloyd | Ffion Williams
      • Cerddi | 2020 >
        • Gwyn | Alun Jones Williams
        • I Siôn ac Ela | Alun Jones Williams
        • Glas | Lowri Jones
        • Parliament Square | Eurig Salisbury
        • Prexit | Heledd Owen
        • Rhai Anadlau | Liam J Powell
        • Tri thriban | Lisa Hughes
        • Y Daith | Alaw Mair Jones
        • Yes Cymru | Alun Jones Williams
        • Carwriaeth | Beca Rees Jones
        • Nosi | Lleucu Bebb
        • Claf ym Mharis | Marged Elin Roberts
      • Rhyddiaith | 2020 >
        • Adolygiad: 'Byw yn fy Nghroen' | Manon Elin James
        • Dyfrig Roberts: ffug fywgraffiad | Sioned Bowen
        • Ystafell 63 | Manon Elin James
        • Cau | Twm Ebbsworth
    • Y CYLCHGRAWN | 2019 >
      • Sgyrsiau | 2019 >
        • Megan Elenid Lewis | Alaw Mair Jones
        • Leila Evans | Nia Ceris Lloyd
        • Siôn Jenkins | Elen Haf Roach
      • Cerddi | 2019 >
        • Ffiniau | Twm Ebbsworth
        • Dad-ddofi | Megan Elenid Lewis
        • Sara Jacob | Sioned Mair Bowen
        • Ton | Lisa Hughes
        • Ton | Alun Williams
        • Boddi | Cadi Dafydd
      • Rhyddiaith | 2019 >
        • Y Cwm | Sioned Mair Bowen
        • Sut i … | Gruffydd Rhys Davies
        • Y Fedal Gelf | Manon Wyn
        • Copr | Cadi Dafydd
        • Trysor | Twm Ebbsworth
    • Y CYLCHGRAWN | 2018 >
      • Sgyrsiau | 2018 >
        • Cadi Dafydd | Alun Jones Williams
        • Iestyn Tyne | Jac Lloyd Jones
        • Aneirin Karadog | Carys Jones
      • Cerddi | 2018 >
        • Long lost sister iaith | Rebecca Snell
        • Limrigau | Alun Jones Williams
        • Traddodiad | Iestyn Tyne
        • I Sioned, Anna a Ianto | Iestyn Tyne
        • Triban beddargraff | Alun Jones Williams
        • Lleisiau Cu Cwm Celyn | Jac Lloyd Jones
        • Chwilia | Iestyn Tyne
      • Rhyddiaith | 2018 >
        • 'The Power' | Awen Llŷr Evans
        • Llên meicro | Miriam Elin Jones
        • Ogof Arthur | Anna Wyn Jones
        • Tri llun y Fedal Gelf | Non Medi Jones
        • Nid Orennau yw'r Unig Ffrwyth | Nia Wyn Jones
        • Sut i ddechrau band | Gruffydd Davies
        • Sut des i i sgwennu hyn yn Gymraeg | Rebecca Snell
    • Y CYLCHGRAWN | 2017 >
      • Sgyrsiau | 2017 >
        • Ceri Wyn Jones | Ela Wyn James
        • Elinor Wyn Reynolds | Carys James
        • Siôn Pennar | Cadi Grug Lake
        • Hefin Robinson | Martha Grug Ifan
        • Caryl Lewis | Ianto Jones
        • Gary Pritchard | Manon Wyn Rowlands
      • Cerddi | 2017 >
        • Yr Arwr | Carwyn Eckley
        • Saith merch | Aled Evans
        • Technoleg | Carwyn Eckley
        • Ffiniau | Lois Llywelyn
        • Rŵan | Marged Gwenllian
        • Siomi Ffrind | Carwyn Eckley
        • Sylfeini | Marged Gwenllian
        • Geiriau ar Gerrig | Iestyn Tyne
        • Gymerwch chi Sigarét? | Mared Llywelyn
        • Coelcerth | Marged Tudur
        • Colli Ffydd | Mirain Ifan
        • ystamp.cymru | Eurig Salisbury
      • Rhyddiaith | 2017 >
        • Enwogrwydd | Marged Gwenllian
        • Ar gyfer heddiw'r bore | Iestyn Tyne
        • Ar lannau'r Fenai | Elan Lois
        • Normal a gwahanol | Arwel Rocet Jones
        • Luned a Dafi | Naomi Seren Nicholas
        • Natur | Lois Llywelyn
    • Y CYLCHGRAWN | 2016 >
      • Sgyrsiau | 2016 >
        • Gruffudd Antur | Lowri Dascalu
        • Siân Rees | Anest Haf Jones
        • Elis Dafydd | Iestyn Tyne
        • Anna Wyn Jones | Lois Evans
        • Gwennan Mair Jones | Anna Wyn Jones
        • Sonia Edwards | Elan Lois
      • Cerddi | 2016 >
        • Heb | Marged Gwenllian
        • Ffoadur | Iestyn Tyne
        • Y Dyn a'i Gwrw | Rhodri Siôn
        • C.Ff.I. Cymru | Endaf Griffiths
        • I Fardd Eiddigus | Eurig Salisbury
        • UMCA | Endaf Griffiths
        • Y Gynghanedd | Gruffudd Antur
        • Pam? | Marged Gwenllian
        • Croesi Traeth | Iestyn Tyne
        • Yr Hen Goleg | Rhodri Siôn
        • Cymro? | Sulwen Richards
        • T. Llew Jones | Endaf Griffiths
        • Ar Gastell Caernarfon | Rhodri Siôn
        • Y Telynor ar y Stryd | Rhodri Siôn
        • Yr Hen a'r Newydd | Iestyn Tyne
        • Sul y Cofio | Sulwen Richards
        • Cynefin | Carwyn Eckley
      • Rhyddiaith | 2016 >
        • Palu Tyllau | Miriam Elin Jones
        • Y Fedal Gelf | Iestyn Tyne
        • Lliw | Mared Elin Jones
        • Cefais Flodau Heddiw | Lliwen Glwys
        • Crydd Bow Street | Mared Elin Jones
        • Adolygiad: 'Y Bwthyn' | Anest Haf Jones

Yr Arwr | Carwyn Eckley

Yr Arwr

Carwyn Eckley


Cerdd deyrnged i Dr Donald Henderson, y gwyddonydd a fu’n gyfrifol am waredu’r frech wen. Lladdwyd dros dri chan miliwn o bobl gan yr afiechyd yn yr ugeinfed ganrif. Bu farw Dr Henderson ym mis Awst 2016.

​‘I wagedd ac oferedd y byd’ – Siôn Cent

 
Yn oes mawrygu’r detholedig sêr
A throi llygad ddall rhag ein daear flêr,
 
Fe brofodd y flwyddyn golledion lu,
A chriasom oll dros y dyddiau du.
 
Mae’r sêr yn syrthio! A phwy ni wêl
Hi’n Ddydd y Farn ar ein planed gêl?
 
Wynebau’r llwyfan, wynebau’r sgrîn,
Dim ond rhai o’r eneidiau a aeth dros y ffin.
 
Cantorion, enwogion a chewri y maes,
A’u holl etifeddiaeth yn sicr barhaus,
 
Gadawsant. Gadawyd yr yrfa gyffrous,
Ystyriwch yn hyn anwadalwch ein hoes.

Ystyriwch o ddifri, oes yna i ni
Ychwaneg na chanlyn enwogrwydd di-ri?
 
Pe edrychet, pe craffet ar fywyd seléb,
Sylweddolet nad ydynt yn androso neb
 
O ryw bwys amhrisadwy i ni nac i’r byd,
Ond troi a throi a wna’r cylch o hyd.
 
Pa obaith a ddeil y gymdeithas hon
A’i phobl mor gaeth ar yr olwyn gron?
 
Yn fy myw, ni welaf i mai iach
Ydyw addoli y dethol grach.
 
A beth ydyn ni ond taeog a gwas
I’r hwylus drefn a’i harferion cas?
 
‘Hwyrach y bydd eleni’n un well’,
Ond hwyrach bod ‘hwyrach’ yn obaith pell
 
Ar y gorwel ac, fel y gwnaethom o’r blaen,
Fe ddaliwn a daliwn i yrru ymlaen
 
Fel march unllygeidiog a’i gamau yn fras
Yn rhedeg a rhedeg at ddiwedd y ras.
 
Wrth lafoerio dros sêr y rhestr wâdd,
Anwybyddwn yr hiliaeth a’r erlid a’r lladd,
 
‘Dio’m yn digwydd i ni, fydd popeth yn iawn,’
Yw’r cysur hunanol a’n boliau ni’n llawn.
 
Fe glywsom sôn am un Donald, do,
A esgynnodd â synnwyr cyffredin ar ffo,
 
Do, y llynedd, mewn byd nad yw’n hanner call
Fe enillwyd un ac fe gollwyd y llall.
 
Collwyd hwnnw a aeth ati’n ei waith
I wyntyllu dirgelwch y gwyddorau maith.
 
Diolchwn i’r doctor – ef oedd yn ben
Ar y mudiad a drechodd y frech wen.
 
Dyn go syml, tua hanner cant oed,
A’r afiechyd cyntaf a waredwyd erioed.
 
Salwch a laddodd ddiniweidion di-rif,
A’r gwyddonydd a stopiodd ei erchyll lif.
 
Heb ei athrylith, heb y gwaith ar ei ran,
Fe fyddai’n dynolryw o Sbaen i Iran
 
Yn ysgafnach, yn wanach o dipyn o beth,
Na’r ddynoliaeth a ganlyn yn sgil y dreth.
 
A’r enwogion hynny, meddyliaf o hyd,
Efallai na fyddent yn bod yn y byd
 
Oni bai am wyddonydd o flaenaf sgil
A weithiodd dros werth a chyfoeth ein hil.
 
Ddynolryw oll, onid ydym gytûn
Y dylid ymdrechu i gofio’r dyn?

***
 
Gweinaist dy feddyginiaeth,
Ninnau’n bell, er gwell, er gwaeth,
O’th anian anhunanol, 
Yn bell o’r tân yn y bol.
Rywfodd od, yn rhyfedd aeth
Y ddawn yn dy wyddoniaeth
Yn angof, fel mai ofer,
Nid maith, oedd hirwaith dy her.
 
Rhai byddar yw rhai arwyr,
Byddar am na gâr y gwŷr
Y sylw a breswylia
O gadw oed â’r ’chydig da.
Y mae’n boen i rai mewn byd
I ŵr adael heb gredyd,
Byw ei oes a mynd i’r bedd,
Byw i farw heb fawredd.
Gwn na fydd dy ganfyddiad
Ar glyw nac ar loriau gwlad,
A chyfrinach drwy’r achau
Yw’r chwedl, a’r stori iacháu.
Buost arwr a gŵr gwych
A oedd unwaith wyddonwych,
Ac est ledled y gwledydd
Heb ysig i’th ffyrnig ffydd.

Athrylith yr arolwg,
Ôl ei waith sy’n dyst i’w lw,
Gŵr a fu’n ŵr gorau’i faes,
Rhodd enfawr i’w wyddonfaes.
Fe fu’i ymdrech dros iechyd
Yn bur arloesol i’r byd
A’i swydd yn y sialens hon
Yn ei alw o’i galon.
 
Rhôi ei waith i’r ddaear hon,
Donald, ofalwr dynion;
Dyna ddawn y dyn a ddaeth
I anwylo’n dynoliaeth.
Heddiw, mae ei gyrhaeddiad
A’i ffydd yn haeddu coffâd.
Rhôi a rhôi i sicrhau
Olyniaeth i filiynau.

Dyma gerdd fuddugol Carwyn Eckley yn yr Eisteddfod Ryng-golegol ym Mangor eleni. Yn wreiddiol o Ben-y-groes, yn Nyffryn Nantlle, ef yw capten tîm pêl-droed y Geltaidd. Mae Carwyn bellach yn ei drydedd flwyddyn ym Mhrifysgol Aberystwyth ac yn astudio Cymraeg Proffesiynol. Dysgodd y grefft o gynganeddu dan diwtoriaeth Eurig Salisbury yn yr ail flwyddyn. (Goln.)
Picture
ystamp.cymru | Eurig Salisbury
Saith merch | Aled Evans
mwy o gerddi
Powered by Create your own unique website with customizable templates.
  • HAFAN
  • YR ADRAN
    • LANSIADAU'R DDRAIG
    • CYLCHLYTHYRAU
    • SEMINARAU
    • NOSON LLÊN A CHÂN
    • CWRS PRESWYL
  • Y CYLCHGRAWN | 2022
    • Cerddi | 2022 >
      • Hiraeth | Alŷs Medi Jones
      • Gwawr | Rhodri Lewis
      • Rhoi | Eurig Salisbury
      • Crwydro | Dylan Krieger, Celyn Harry ac Ela Edwards
      • Gofid | Dylan Krieger
      • Cawod | Celyn Harry
      • Mynydd Epynt | Fflur Davies
      • Salm 77:20 | Siân Lloyd Edwards
      • Diolch | Hywel Griffiths
    • Rhyddiaith | 2022 >
      • Tad-cu | Erin James
      • Canllaw i fyfyrwyr dros yr haf | Lowri Bebb
    • Sgyrsiau | 2022 >
      • Mererid Hopwood | Mali Sweet
      • Dyfan Lewis | Erin James
      • Gwion Hallam | Meilir Pryce Griffiths
      • Heledd Cynwal | Fflur Davies
  • PWY YW PWY | 2022
    • Pwy oedd pwy | 2021
    • Pwy oedd pwy | 2020
    • Pwy oedd pwy | 2019
    • Pwy oedd pwy | 2018
    • Pwy oedd pwy | 2017
    • Pwy oedd pwy | 2016
  • ÔL-RIFYNNAU
    • Y CYLCHGRAWN | 2021 >
      • Sgyrsiau | 2021 >
        • Angharad Tomos | Lleucu Non
        • Rhys Iorwerth | Lowri Bebb
        • Gareth Wyn Jones | Elain Gwynedd
        • Dylan Jones | Siôn Lloyd Edwards
      • Cerddi | 2021 >
        • Agoriad | Carwyn Eckley
        • Castell Caernarfon | Sabrina Fackler
        • Eira | Sabrina Fackler
        • Cerdd | Tomos Lynch
      • Rhyddiaith | 2021 >
        • 2020 | Lowri Bebb
        • Diwrnod yng Nghoed y Foel | Rob Dascalu
        • Postmon y Faenor | Liam Powell
        • Ymson 2020 | Elain Gwynedd
        • Dau ddarn o lên meicro | Sioned Bowen
    • Y CYLCHGRAWN | 2020 >
      • Sgyrsiau | 2020 >
        • Arfon Jones | Roger Stone
        • Geraint Lloyd | Ffion Williams
      • Cerddi | 2020 >
        • Gwyn | Alun Jones Williams
        • I Siôn ac Ela | Alun Jones Williams
        • Glas | Lowri Jones
        • Parliament Square | Eurig Salisbury
        • Prexit | Heledd Owen
        • Rhai Anadlau | Liam J Powell
        • Tri thriban | Lisa Hughes
        • Y Daith | Alaw Mair Jones
        • Yes Cymru | Alun Jones Williams
        • Carwriaeth | Beca Rees Jones
        • Nosi | Lleucu Bebb
        • Claf ym Mharis | Marged Elin Roberts
      • Rhyddiaith | 2020 >
        • Adolygiad: 'Byw yn fy Nghroen' | Manon Elin James
        • Dyfrig Roberts: ffug fywgraffiad | Sioned Bowen
        • Ystafell 63 | Manon Elin James
        • Cau | Twm Ebbsworth
    • Y CYLCHGRAWN | 2019 >
      • Sgyrsiau | 2019 >
        • Megan Elenid Lewis | Alaw Mair Jones
        • Leila Evans | Nia Ceris Lloyd
        • Siôn Jenkins | Elen Haf Roach
      • Cerddi | 2019 >
        • Ffiniau | Twm Ebbsworth
        • Dad-ddofi | Megan Elenid Lewis
        • Sara Jacob | Sioned Mair Bowen
        • Ton | Lisa Hughes
        • Ton | Alun Williams
        • Boddi | Cadi Dafydd
      • Rhyddiaith | 2019 >
        • Y Cwm | Sioned Mair Bowen
        • Sut i … | Gruffydd Rhys Davies
        • Y Fedal Gelf | Manon Wyn
        • Copr | Cadi Dafydd
        • Trysor | Twm Ebbsworth
    • Y CYLCHGRAWN | 2018 >
      • Sgyrsiau | 2018 >
        • Cadi Dafydd | Alun Jones Williams
        • Iestyn Tyne | Jac Lloyd Jones
        • Aneirin Karadog | Carys Jones
      • Cerddi | 2018 >
        • Long lost sister iaith | Rebecca Snell
        • Limrigau | Alun Jones Williams
        • Traddodiad | Iestyn Tyne
        • I Sioned, Anna a Ianto | Iestyn Tyne
        • Triban beddargraff | Alun Jones Williams
        • Lleisiau Cu Cwm Celyn | Jac Lloyd Jones
        • Chwilia | Iestyn Tyne
      • Rhyddiaith | 2018 >
        • 'The Power' | Awen Llŷr Evans
        • Llên meicro | Miriam Elin Jones
        • Ogof Arthur | Anna Wyn Jones
        • Tri llun y Fedal Gelf | Non Medi Jones
        • Nid Orennau yw'r Unig Ffrwyth | Nia Wyn Jones
        • Sut i ddechrau band | Gruffydd Davies
        • Sut des i i sgwennu hyn yn Gymraeg | Rebecca Snell
    • Y CYLCHGRAWN | 2017 >
      • Sgyrsiau | 2017 >
        • Ceri Wyn Jones | Ela Wyn James
        • Elinor Wyn Reynolds | Carys James
        • Siôn Pennar | Cadi Grug Lake
        • Hefin Robinson | Martha Grug Ifan
        • Caryl Lewis | Ianto Jones
        • Gary Pritchard | Manon Wyn Rowlands
      • Cerddi | 2017 >
        • Yr Arwr | Carwyn Eckley
        • Saith merch | Aled Evans
        • Technoleg | Carwyn Eckley
        • Ffiniau | Lois Llywelyn
        • Rŵan | Marged Gwenllian
        • Siomi Ffrind | Carwyn Eckley
        • Sylfeini | Marged Gwenllian
        • Geiriau ar Gerrig | Iestyn Tyne
        • Gymerwch chi Sigarét? | Mared Llywelyn
        • Coelcerth | Marged Tudur
        • Colli Ffydd | Mirain Ifan
        • ystamp.cymru | Eurig Salisbury
      • Rhyddiaith | 2017 >
        • Enwogrwydd | Marged Gwenllian
        • Ar gyfer heddiw'r bore | Iestyn Tyne
        • Ar lannau'r Fenai | Elan Lois
        • Normal a gwahanol | Arwel Rocet Jones
        • Luned a Dafi | Naomi Seren Nicholas
        • Natur | Lois Llywelyn
    • Y CYLCHGRAWN | 2016 >
      • Sgyrsiau | 2016 >
        • Gruffudd Antur | Lowri Dascalu
        • Siân Rees | Anest Haf Jones
        • Elis Dafydd | Iestyn Tyne
        • Anna Wyn Jones | Lois Evans
        • Gwennan Mair Jones | Anna Wyn Jones
        • Sonia Edwards | Elan Lois
      • Cerddi | 2016 >
        • Heb | Marged Gwenllian
        • Ffoadur | Iestyn Tyne
        • Y Dyn a'i Gwrw | Rhodri Siôn
        • C.Ff.I. Cymru | Endaf Griffiths
        • I Fardd Eiddigus | Eurig Salisbury
        • UMCA | Endaf Griffiths
        • Y Gynghanedd | Gruffudd Antur
        • Pam? | Marged Gwenllian
        • Croesi Traeth | Iestyn Tyne
        • Yr Hen Goleg | Rhodri Siôn
        • Cymro? | Sulwen Richards
        • T. Llew Jones | Endaf Griffiths
        • Ar Gastell Caernarfon | Rhodri Siôn
        • Y Telynor ar y Stryd | Rhodri Siôn
        • Yr Hen a'r Newydd | Iestyn Tyne
        • Sul y Cofio | Sulwen Richards
        • Cynefin | Carwyn Eckley
      • Rhyddiaith | 2016 >
        • Palu Tyllau | Miriam Elin Jones
        • Y Fedal Gelf | Iestyn Tyne
        • Lliw | Mared Elin Jones
        • Cefais Flodau Heddiw | Lliwen Glwys
        • Crydd Bow Street | Mared Elin Jones
        • Adolygiad: 'Y Bwthyn' | Anest Haf Jones